Bodrum

BODRUM (Eski adları: Halikarnassos, Halicarnassus, Alikarna, Bedro, Peterium).

Bodrum’un bilinen tarihi M.Ö. 1200 yılına kadar uzanmaktadır. Heredot’a göre; kentin ilk yerli halkı, kökeni Karlar’dan olan Lelegler ve Pelasglar‘dı. Kent, Kroizen’den gelen göçmen kafilesinin başında bulunan Anthes tarafından M.Ö. 1200 yılında kuruldu. M.Ö. 546 yılında Pers egemenliğine girdi.

XI. yüzyılın sonlarında Türk egemenliğine giren kent, adının Tanrı vermiş olduğu anılan bir Türk beyinin yönetimindeydi. Bununla birlikte birkaç kez Bizans’a bağlandı. XIII. yüzyılın ikinci yarısında yeniden Türk beylerinin egemenliğine girdi. Kent, 1414 yılına kadar Menteşe Beyliği’nin elinde önemli bir yer olarak kaldı. Bu tarihte Rodos şövalyeleri, Osmanlı Hükümdarı Çelebi Mehmed‘ in izniyle Bodrum’u elde ettiler. Şövalyeler Bodrum‘u deniz kıyısına yaptıkları bir kaleyle savunmaya elverişli bir hale getirdiler. Mehteşe Hükümdarı İlyas Bey, şövalyelerin bu hareketini engellemek istediyse de girişimi sonuçsuz kaldı. Fatih’in kumandanlarından Mesih Paşa, Rodos’u kuşattığı sırada Bodrum’a da saldırdı, ancak kaleyi ele geçiremedi. Bundan sonra 1522 yılında Kanunî Sultan Süleyman Rodos Adası’nı ele geçirdi, o sırada Bodrum da yeniden fethedildi. Deniz kıyısında bulunan Bodrum Kalesi toplarla tahkim edildi ve içine muhafız yerleştirildi.

1770 yılında Rus donanması kumandanı Amiral Orlof, Bodrum’a saldırdıysa da bu saldırısı sonuçsuz kaldı. 1824 yılında Türk donanması Yunan ayaklanmasının bastırılmasında bulunmak üzere Bodrum ve İstanköy’de toplanarak buradan harekete geçti.II. Abdülhamid devrinde Bodrum Kalesi, bazı siyasi tutuklularla azılı haydutların kapatıldığı bir hapishane işlevini gördü. Birinci Dünya Savaşı’nda bir Fransız savaş gemisi, Bodrum‘u topa tuttu, fakat halkın karşı koyması sonucu hiçbir şey elde edemeden çekilip gitmiştir (7975)

XIX. yüzyıl sonunda Aydın vilayeti Menteşe Sancağı’na bağlı olan Bodrum’un nahiyesi yoktu. İdarî bakımdan 29 köye bölünmüştü. Askerî açıdan Milas‘a bağlı idi. Kaza toplam nüfusu 14 bin kişi idi. Burada yaşayan Rumlar için, 1872 yılında Gümüşlü köyüne Meryem Ana adlı bir Rum kilisesi, ilçe merkezine Aya Nikola (1873) ile AyaYorgi Kilisesi (1901) inşa edilmiştir.Geçmişin izleri Bodrum’un kültür birikiminde görülmektedir. İlçede Halikarnassos‘tan başka Mindos (bugünkü Gümüşlük), Termera(bugünkü Akçaalan), Telmissos (bugünkü Gürice), Kadyanda (bu günkü Aşağıgöl), Theangela (bugünkü Etrim) antik kentleri vardı.

bodrum manzarası

Bodrum Kalesi, Rodos şövalyeleri tarafından mimar Heinrich Schlegel Holf un eliyle, eskiden Zephyria adı verilen yarımada üstüne yapılmış ve inşasında Mausolos anıt mezar taşlarıyla rölyefler yapılmış (1415-1437), Kanunî Sultan Süleyman devrinde de bazı eklemeler yapılmıştır.Timur, Rodos şövalyelerinin İzmir’deki kalesini yıkınca Şövalye Naillac, Osmanlılardan izin alarak, bu kaleyi Menteşe Bey’i İlyas Bey‘in karşı koymasına rağmen yaptırmıştır.

Kalenin “Arslanlı Kule”sini  İngilizler, “İspanyol Kulesi”ni İspanyollar yaptırmıştır. Kaleye önce Sen Pedro adı verilmiş, sonra bu ad Latinceye çevrilerek Peterium halini almıştır. Kale, denizden karaya doğru yükselen üç bedenle çevrilmiştir. Kaleye bir dış kapıdan girilir.Bunun üstündeki Yunanca yazılı mermer yazıtta kale düzenine uymayanların ceza göreceği ihtar edilmektedir.

Kalenin altında, herhangi bir saldırı anında kullanılmak üzere çok büyük sarnıçlar ve mahzenler yapılmıştır. Bu mahzen ve sarnıçlar gerçekte Bodrum Yarımadası‘nın hemen tümünü sarar. Kalenin üst bölümündeki doğu şeddi üstünde açılmış bir niş içinde, elinde yay ve bayrak tutan, mermer bir azize kabartması bulunmaktadır. (1462).1846 yılında kaledeki bazı heykeller çıkartılarak başka yere nakledilmiş, 1857 yılında da mermer taşlardan bir kısmı İstanbul‘a gönderilmiştir.

Küçük bir kasaba niteliğini çağlar boyunca koruyan ve daha çok denizciler için müstahkem bir mevki oluşturan Bodrum’da mimarî eser niteliği taşıyan çok sayıda yapı yoktur. Evliya Çelebi’ye göre, Bodrum Kalesi’ndeki kilise, sonradan Kanunî Sultan Süley-man’ın emriyle camie çevrilmiştir. Bundan başka Kızıl hisarlı Mustafa Paşa da Bodrum‘da bir cami inşa ettirmiştir. Kaptan-ı Derya Cafer Paşa (Bodrumlu) medrese ve hamam gibi birkaç hayrat yaptırmıştır. XVII. yüzyıl kaptan-ı deryalarından Memiş Paşa ise, burada su kemeri ve çeşme yaptırmıştır.Mustafa kemalpaşa Camii, Kızılhisar Mustafa Paşa tarafından 1723 yılında yaptırılmıştır. Mustafa Paşa, tersane yaptırmak için Bodrum’a geldiğinde bu camii yaptırmıştır. İlçede “Saldırşah Horaşant Türbesi”, “Kubbeli Türbe”, “Mustafa Paşa Türbesi” ve “Dedeler” türbesi bulunmaktadır.

bodrum evleri

Bodrum