Gevaş

GEVAŞ(Eski adları:Vestan,Vosdan).

Milattan önceki zamanlardan beri yerleşim yeri olan Gevaş‘a Araplar, ilk kez 639 tarihinde Abdürrahim’in kumandasında girdiler. 641 yılında Van Gölü ve çevresi, Arap hakimiyetine geçti. Daha sonra da Araplar, İranlılar’ı Nehavent Savaşı‘nda büyük bir yenilgiye uğrattılar (641). Bundan sonra İran hem siyasi ve hem dini bakımdan Araplar’a tabi olunca, Gevaş‘ta oturan Ermeniler de İranlılar’ia tüm bağlarını keserek Araplar’ın tarafına geçtiler. Daha sonra burası sürekli olarak Bizans ve Araplar arasında el değiştirdi. Sonra da uzun bir süre Selçuk yönetiminde kalan şehir, Van Sancağı’na bağlı bir nahiye idi. Van Gölü’nün güneydoğu kıyılarına 2 kilometre uzaklıkta, göle dökülen küçük bir derenin sağ kıyısında yer alan kentin yakınında, Urartu devrine ve Selçuklular’a ait kalıntılar yer alır. Van-Tatvan kara yolunun Gevaş ayrımında, Van Gölü kıyısında Selçuklular ve Osmanlılar devrinde kullanılan bir kale bulunmaktadır.

XIX. yüzyıl sonunda kazanın toplam nüfusu 13 bin 164 kişi idi. Şehir merkezi Vestan (Vosdan), kaymakam ve öteki idari kişi ve kurumların bir arada toplandığı yerdi. Kent, eski Artsrouniks sülalesinden gelen Ermeni krallarının başkentleri üzerinde kurulmuştu. Vestan‘ın merkez nüfusu ise 4 bin 239 kişi idi.

Gevaş ilçesinde Urartular’dan kalan “Hişet Kalesi”, Van Gevaş kara yolu üzerinde, gölden 200 metre içeridedir. Doğu ve Batı’ya uzanan ovaya ve göle hâkim bir yerdedir. Urartular’dan kaldığı, temel yuvalarından ve Selçuk, Osmanlı sur kalıntılarından anlaşılmaktadır. Kalede iç ve dış sur adı verilen iki sur bedeni vardı. Doğudaki sur yuvaları çok sarp bir kayalığa rastlar. Kuzeyde kalenin en yüksek yerinde, anakaya üzerine düzeltilmiş bir alana çıkılır. Kalenin kurulduğu tepenin güneyinde bir su kaynağı vardır. Kalenin suyu buradan sağlanırdı. Kalenin kuzeydoğusundaki yamaçta, yükseklikleri 180 cm’yi bulan Urartular’dan kalma pithoslar (büyük künkler) bulunmuştur. Ayrıca kalenin bütün alanında Urartu ve Selçuk Osmanlılarından kalma seramikler de ele geçmiştir.

İlçede Selçuklulardan kalma eski eserlere rastlanmaktadır.Halime Hatun (Celime Hatun) Kümbeti, Van Gölü‘nün doğu kıyısında, Gevaş’ta, Karakoyunlu Türkmen beylerinden Abdülmelik İzzeddin zamanında Halime Hatun adına yaptırıldı (1358). Bursa kemerini andıran nişlerle örgütlendirilmiş 12 kenarlı bir yapı olup, üzeri, konturları palmet biçimli silmelerle bağlı piramid külahla örtülüdür, istiridye biçiminde sonuçlanan dar ve uzun nişleri çeviren geniş dikdörtgen bordürlerden biri, kesişen sekizgenlerle dörtlü düğüm motiflerini sürdürmektedir.

Burada yaşayan Ermenilerin kalabalık olması dolayısıyla birçok tarihi Ermeni kilisesinin varlığı bilinmektedir. Bunlardan en önemlisi, bir adacık üstündeki Ağıtamar Kilisesi‘dir. Dış taş duvarlarını süsleyen kabartmalar bakımından önemlidir.Gevaş bugün, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van bölümünde, Van itine bağlı ilçe merkezi kasabadır.

Gevaş

gevaş