Harran

HARRAN(Romalılar tarafından adı: Carrhae veya Hellenopolis, Anan. Bugün: Akçakale).

M.Ö. 5000 – 4000 yılları arasında Huriler tarafından kurulan şehrin adı çivi yazıtlarında “Harranu” olarak geçer. Bu adın yol anlamına gelmesi, yörenin ticaret açısından önemli bir yer olduğunu belirtir. Bazı kaynaklara göre İbrahim Peygamber (M.Ö. XVIII. yüzyıl) Ur‘dan Canaa’ya giderken ailesi ile birlikte bir süre Harran‘da oturmuştur. M.Ö. 612-200 yıllarında Asurlular’ın, M.Ö. 54 yılında Babil ve Med devletlerinin, daha sonra da Roma Devleti’nin egemenliği altında kaldı. Romalılar şehri Arap akınlarına karşı koruyamadıklarından terk ettiler. ve 744-750 yılları arasında Emevi Halifesi idi. Mervan, Harran’ı başkent yaptı. Bundan sonra da burası İslam kültür ve uygarlık merkezi olarak gelişti. İlk İslâm üniversitesi de Harran’da kuruldu ve bir çok ünlü bilim adamı, bu üniversiteden yetişti. Şehir XIII. yüzyılda Moğol istilası sırasında geniş tahribata uğradı. Osmanlı İmparatorluğu’na I. Selim devrinde katılan (1516) Harran, bu dönemde harap bir durumdaydı. Evliya Çelebi, buranın Bedevi Arapları tarafından tahrip edilerek, nüfusunun başka yerlere göçtüğünü, ancak kargir cami, han ve hamamlar ile harabhaneler içinde Araplar’ın kışladıklarını, fakat kalesinin usta mimar elinden henüz çıkmış gibi olduğunu söyler. Harran, Rakka eyaleti (Şimdi Urfa vilayeti) dahilinde çoğunlukla kaza, bazen de nahiye şeklinde yönetildiyse de, kaza merkezi çok kez başka bir yerde bulunmaktaydı.

XIX. yüzyılın sonlarında Harran kazasının merkezi Akçakale’nin güneybatısında Teli al Arus mevkiinde bulunuyordu. Son yıllarda Akçakale adını aldı. Cumhuriyet döneminde ilçe merkezi Akçakale’ye taşındı. Bugün Güneydoğu Anadolu’da Urfa iline bağlı ilçe merkezidir. Urfa’nın 52 kilometre güneyinde, Haydarpaşa – Bağdat demir yolu üzerinde küçük bir sınır kasabasıdır.

İlçenin en ilginç eseri İslam Çağı’ndan kalma ilk camiler tipinde çok payeli cami olan Ulu Camii‘n dört köşe planlı minaresidir. Cami yıkılmış, sadece bu heybetli minare kalmıştır. Buradaki evlerin değişik ve buraya özgü bir mimarisi vardır.

HARRAN HAVZASI

harran